آشفتگی در توزیع انسولین؛ بیماران دیابتی قربانی تغییر اجباری برند نشوند!

سالم‌خبر: با وجود تاکید مسوولان به تولید گسترده انسولین در کشور، بیماران دیابتی همچنان با بحرانی پنهان در تأمین داروی حیاتی خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ بحرانی که نه از نبود مطلق انسولین، بلکه از نبود توزیع عادلانه، تغییر مکرر برند تجویزی، ناآگاهی بخشی از کارکنان داروخانه‌ها و خطاهای مرگبار در تحویل دارو ناشی می‌شود.

امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران در گفت‌وگو با سالم‌خبر هشدار می‌دهد که این آشفتگی، بیماران را بارها وارد چرخه پرهزینه و پرخطر آزمون و خطا می‌کند و گاه با اشتباه در نوع انسولین، زمینه کمای دیابتی و حتی مرگ را فراهم می‌سازد؛ خطری که با اصلاح نظام برنامه‌ریزی و نظارت بر توزیع، قابل پیشگیری است.

وی از ابعاد مختلف تامین و مصرف انسولین در کشور، گفت: حالا که ادعا می‌کنیم شرکت‌های متعددی در کشور مشغول تولید انسولین هستند، باید توزیع این انسولین‌ها نیز به شکلی اصولی، هدفمند و عادلانه انجام شود. هر داروخانه باید تمامی انواع انسولین‌ها را موجود داشته باشد و ملزم باشد دقیقاً همان برند انسولینی را که پزشک تجویز کرده، به بیمار ارائه کند. این در حالی است که در وضعیت فعلی، برند انسولین تجویزی دائماً در حال تغییر است. مسئله زمانی پیچیده‌تر می‌شود که بیمار، انسولینی را که یک ماه مصرف کرده، ماه بعد دیگر نمی‌تواند تهیه کند. اکنون، تحویل انسولین به بیماران دیابتی به‌صورت ماهانه و سهمیه‌ای انجام می‌شود. به‌همین‌دلیل، بیمار با مراجعه مجدد، ممکن است با پاسخ «موجود نیست» مواجه شود یا مجبور شود از داروخانه‌ای دیگر در نقطه‌ای دیگر از شهر تهیه کند. اما همه داروخانه‌ها هم این دارو را در دسترس ندارند. این همان مشکلی است که ما امروز در عمل با آن مواجه هستیم: انسولین هست، اما نه آن انسولینی که بیمار مصرف می‌کرده و به آن پاسخ مناسب می‌داده است.

وی ادامه داد: بیماران دیابتی به دفعات به ما پیام می‌دهند که نسخه تجویز شده را به همراه خود به ۷ تا ۱۰ داروخانه برده‌اند، اما هیچ‌کدام آن برند خاص انسولین را نداشته‌اند. در این شرایط، پزشک نیز ناچار است بیمار را از نو وارد فرآیند آزمون و خطا کند، آزمایش‌های مکرر قند خون انجام دهد و دوز انسولین را دوباره تنظیم کند، گویی از روز اول شروع کرده است. این روند نه تنها زمان بیمار و پزشک را از بین می‌برد، بلکه خطرات جدی و جبران‌ناپذیری برای بیمار در پی دارد.

مدیرعامل انجمن دیابت ایران همچنین تصریح کرد: یکی از مشکلات نگران‌کننده، ناآگاهی برخی کارکنان داروخانه‌ها نسبت به نوع انسولین‌هاست. گاهی دیده شده انسولین کوتاه‌اثر و بلند‌اثر را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند. برای مثال، برای بیماری که انسولین میکس تجویز شده، نوع بلند‌اثر تحویل داده می‌شود یا برعکس. این اشتباهات گاهی منجر به فاجعه می‌شوند. بخش قابل‌توجهی از بیماران دیابتی حتی نام انسولین خود را نمی‌دانند؛ آن‌ها انسولین را از روی رنگ یا شکل ظاهری آن می‌شناسند. در برخی موارد دیده‌ایم که هم انسولین سریع‌اثر و هم دیر‌اثر بیمار به‌طور هم‌زمان عوض شده و او، به اشتباه، جای این دو را با هم عوض کرده است. چنین خطاهایی می‌تواند منجر به قند خون بسیار بالا و کمای هیپرگلیسمی یا برعکس، افت شدید قند و هایپوگلایسمی و حتی مرگ شود.

نیکو‌سخن همچنین تاکید کرد: ما بارها اشاره کرده‌ایم که انسولین در کشور وجود دارد، اما مشکل در توزیع و تأمین مداوم برند خاصی‌ست که بیمار به آن وابسته است. سوال مهم این است: آیا سیستم برنامه‌ریزی دارویی ما دقیقاً می‌داند که چه میزان انسولین نیاز داریم، چقدر تولید می‌شود و چه مقدار باید وارد شود؟ پاسخ دقیق مشخص نیست. تجربه میدانی و بازخوردهایی که از سطح داروخانه‌ها و بیماران دریافت می‌کنیم، نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر کمبود مطلق انسولین نداشته‌ایم، اما کمبود انسولین خاص در زمان و مکان خاص، به‌وضوح وجود دارد."