سالم‌خبر: رییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی، گفت: شیوه‌ای که امروز بر زنجیره دارویی کشور حاکم است، نارضایتی و فشار را در تمام حلقه‌های آن گسترش داده؛ نه تولیدکننده از شرایط اقتصادی خود رضایت دارد، نه واردکننده از چشم‌انداز بازار مطمئن است و نه شرکت‌های پخش با وجود هزینه‌های بالا، از سودی پایدار برخوردارند.

سالم‌خبر: رییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی، گفت: شیوه‌ای که امروز بر زنجیره دارویی کشور حاکم است، نارضایتی و فشار را در تمام حلقه‌های آن گسترش داده؛ نه تولیدکننده از شرایط اقتصادی خود رضایت دارد، نه واردکننده از چشم‌انداز بازار مطمئن است و نه شرکت‌های پخش با وجود هزینه‌های بالا، از سودی پایدار برخوردارند. تداوم این روند می‌تواند پایداری صنعت دارو را با چالش‌های جدی روبه‌رو کند.

محمد عبده‌زاده در نشست تخصصی بررسی نقش صنعت پخش در تاب‌آوری صنعت داروی کشور هفتمین نمایشگاه و کنفرانس بین‌المللی صنعت پخش ایران همچنین افزود: «وقتی با هر کدام از فعالان زنجیره دارویی صحبت می‌کنیم، حرف‌ها منطقی است، دغدغه‌ها واقعی است، اما در عمل، هیچ‌چیز بهتر نمی‌شود. به‌عنوان تولیدکننده، هر روز بیشتر درگیر بدهی به بانک‌ها هستم. پخش‌کننده‌ها هم از مراکز درمانی طلب دارند، آنها هم از بیمه‌ها، و این تسلسل ناتمام، همه را بدهکار و فرسوده کرده است. هزینه ناوگان حمل‌ونقل سر به فلک کشیده و ساختار اجرایی نیز هم‌زمان درگیر مشکلات دیگر است.»

عبده‌زاده در ادامه با نگاهی تاریخی به وضعیت توزیع دارو اشاره کرد: «سال ۱۳۷۵ که من فارغ‌التحصیل شدم، تنها ۶ شرکت پخش دارو در کشور فعال بودند. آن زمان، دغدغه اصلی ما این بود که بتوانیم توزیع ماهانه دارو را به توزیع دو هفته‌ یک‌بار برسانیم. وقتی این اتفاق افتاد، خوشحال بودیم که بیماران در روستاها و مناطق دورافتاده سریع‌تر دارو دریافت می‌کنند. با گسترش زیرساخت‌ها، توزیع هفتگی و حتی روزانه و ۲۴ ساعته محقق شد. اما آن‌قدر درگیر توسعه شدیم که فراموش کردیم چه مسیری را پشت سر گذاشته‌ایم.»

وی خاطرنشان کرد: «امروز بیش از ۶۰ شرکت پخش دارو به‌صورت شبانه‌روزی در کشور فعالیت دارند، اما دغدغه‌ها تغییر کرده‌اند. در گذشته، اولویت با توزیع مؤثر بود، اما امروز دغدغه اصلی وصول مطالبات است. با افزایش بدهی دانشگاه‌ها و مراکز درمانی، و طولانی‌شدن دوره تسویه‌ها، پخش‌ها دیگر به مدیریت لجستیکی نمی‌پردازند، بلکه درگیر مدیریت بدهی‌ها شده‌اند.»

او تأکید کرد: «واقعیت این است که امروز تولیدکننده بیشترین انرژی خود را صرف تأمین منابع مالی می‌کند. اگر از هر تولیدکننده‌ای بپرسید، خواهید دید که تمرکز اصلی او نه بر توسعه محصول یا نوآوری، بلکه بر یافتن راهی برای ادامه بقا در این شرایط نامطلوب مالی است.»

عبده‌زاده در پایان هشدار داد: «اگر ساختار تأمین مالی صنعت دارو و نظام پرداخت در این زنجیره بازنگری نشود، باید بپذیریم که این انگشت شکسته، نه‌فقط باقی می‌ماند، بلکه ممکن است به کل بازو سرایت کند.»

وقت بازنگری در ساختار صنعت پخش فرا رسیده
عبده‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تجربه شخصی‌اش در حوزه تولید دارو گفت: «وقتی به همکاری خودمان در بخش تولید دارو نگاه می‌کنم، می‌بینم که تقریباً تمام خریدهای ما نقدی است به‌جز خرید مواد اولیه از تولیدکنندگان داخلی که آن هم با مدارا و همراهی ناگزیر همکاران‌مان انجام می‌شود، آن‌هم فقط برای چند ماه. اما به محض اینکه کالا وارد سیستم پخش می‌شود، در چرخه‌ای از نسیه‌فروشی گرفتار می‌شویم.»

وی افزود: «در داروخانه‌های خصوصی، کمتر پیش می‌آید که در کمتر از شش ماه پولی به‌دست برسد. در بخش دولتی و دانشگاه‌های علوم پزشکی، وصول مطالبات به گفتار و نوشتار محدود شده و در عمل عملاً هیچ قطعیتی ندارد. در بخش‌های غیردولتی هم وضعیت به‌قدری مبهم شده که دیگر نمی‌توان پیش‌بینی یا برنامه‌ریزی دقیقی داشت. ما هر آنچه را می‌خریم نقدی می‌پردازیم، ولی هر آنچه را می‌فروشیم نسیه است.»

عبده‌زاده در ادامه با استناد به گزارش‌های رسمی و صورت‌های مالی شرکت‌ها گفت: «در صورت‌های مالی بورسی نیز به‌وضوح قابل مشاهده است که دوره وصول مطالبات ما به حدود ۴۰۰ روز رسیده است در حالی که حاشیه سود برخی اقلام دارویی تنها ۲۵ درصد است. این یعنی شما دارویی را می‌فروشید، یک سال بعد پولش را می‌گیرید و در این فاصله، فقط بابت تأمین مالی، باید ۳۸ درصد هزینه بدهید. این یک معادله زیان‌ده است که معنای واقعی‌اش، انتقال بار ناترازی بودجه بخش دولتی، یعنی دانشگاه‌ها و سازمان برنامه‌وبودجه، به دوش تولیدکننده و تأمین‌کننده بخش سلامت کشور است.»

وی تصریح کرد: «مشکل فقط این نیست که دارو کم است؛ بلکه هر زمان کمبود دارو پیش می‌آید، اولین جایی که مورد اتهام قرار می‌گیرد، بخش تولید است. در حالی که وقتی پیگیر تأمین منابع مالی می‌شویم، می‌بینیم همه چیز به ساختاری برمی‌گردد که نیازمند اصلاح فوری است.»

عبده‌زاده با اشاره به آمارهای رسمی گفت: «بر اساس آخرین اطلاعات، تا پایان تیرماه، مجموع مطالبات تسویه‌نشده حوزه دارو حدود ۱۲۱ هزار میلیارد تومان بوده است. از این عدد، تنها ۲۵ هزار میلیارد تومان مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی است، و مابقی به داروخانه‌های خصوصی و سایر مراکز دولتی تعلق دارد—چه سررسید شده و چه نشده. حال سؤال اینجاست: وقتی فقط یک‌چهارم این مطالبات به بخش دولتی مربوط می‌شود، چرا همه تولیدکنندگان در تأمین نقدینگی دچار بحران شده‌اند؟»

او افزود: «واقعیت این است که حتی با برگزاری جلسات مکرر میان تولیدکنندگان و شرکت‌های پخش، هنوز به‌درستی نمی‌دانیم منشأ اصلی این بحران نقدینگی کجاست. اما آنچه مسلم است، اینکه تبعات آن، کل زنجیره تأمین دارو را درگیر کرده و هیچ بخشی از آسیب آن در امان نیست.»

وی هشدار داد: «در کنار همه مشکلاتی که دوستان‌مان در صنعت پخش به آن خواهند پرداخت از جمله حاشیه سود پایین، افزایش هزینه سوخت و نگهداری ناوگان نباید فراموش کنیم که وضعیت خود شرکت‌های پخش نیز شکننده شده است. ما از سیستمی با ۶ شرکت پخش در دهه ۷۰ به ۶۰ شرکت رسیده‌ایم، اما اولویت دیگر توزیع به‌موقع نیست؛ بقای نقدینگی است. این یعنی زمان یک بازنگری اساسی در ساختار صنعت پخش فرارسیده است.»

تاب‌آوری نظام پخش و تولید در گرو تأمین نقدینگی است
عبده‌زاده در ادامه سخنان خود با اشاره به وضعیت ناپایدار و فرسایشی زنجیره دارویی کشور اظهار کرد: «با این شیوه‌ای که اکنون در حال اجراست، نمی‌توان مدت زیادی دوام آورد. نه تولیدکننده از شرایط راضی است، نه واردکننده، و نه شرکت‌های پخش که با حجم بالای فعالیت و هزینه‌های ترابری، سود مشخص و قابل اتکایی ندارند. یعنی ما باید بپذیریم که این زنجیره نیازمند یک ادبیات جدید، ساختاری نو، و اصلاح جدی در رویکردها است.»

وی با اشاره به موضوع «تاب‌آوری» به‌عنوان محور این نشست، افزود: «در تمام این سال‌ها که صنعت دارو همزمان با تحریم‌ها، فشارهای ارزی، و اخیراً جنگ ۱۲ روزه نیز درگیر بوده، من در ارتباط نزدیکی که با بخش‌های مختلف این صنعت داشته‌ام، شاهد بالاترین سطح تعهد و نظم بوده‌ام. در حوزه درمان، به دلیل ماهیت مأموریتی نظام سلامت، تیم‌ها بی‌وقفه کار کردند. در بخش تولید نیز از همان روز اول بحران، خطوط تولید بدون تعطیلی ادامه یافت. هیچ کارخانه‌ای متوقف نشد و همه شرکت‌ها با هماهنگی کامل فعال ماندند.»

او ادامه داد:«در بخش پخش نیز، با وجود تمام مشکلات، توزیع دارو با نظم مستمر ادامه یافت. داروخانه‌ها چه شبانه‌روزی‌ها و چه داروخانه‌های منتخب در تمام طول بحران در حال ارائه خدمت بودند. این وضعیت، نه فقط وظیفه حرفه‌ای این بخش‌ها، بلکه نشانه‌ای از یک ساختار منسجم و قابل اتکا است که در بدترین شرایط هم وظیفه‌اش را فراموش نمی‌کند و دغدغه را از دوش بیماران برمی‌دارد.»

با این حال، عبده‌زاده هشدار داد: «این نقطه قوت باید مورد تحلیل و کالبدشکافی دقیق قرار گیرد تا حفظ شود و تقویت گردد. در عین حال، نقاط آسیب‌پذیر نیز باید با فوریت شناسایی و ترمیم شوند. مهم‌ترین آسیب امروز ما، در حوزه نقدینگی و مدیریت زنجیره مالی است. اگر زودتر برای این بحران چاره‌جویی نکنیم، ضربه‌ی آن، نه فقط به صنعت پخش، بلکه به کل تأمین و تولید دارویی کشور وارد خواهد شد. و باید بدانیم که آسیب به تولید داخل، با واردات قابل جبران نیست؛ احیای یک واحد تولیدی ازکارافتاده به‌سادگی ممکن نیست.»

او در پایان تأکید کرد: «حفظ و مراقبت از تولید داخلی دارو یک ضرورت استراتژیک است. این نه‌فقط وظیفه دولت در قالب سیاست‌گذاری، بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی است، بلکه دانشگاه‌های علوم پزشکی، سازمان برنامه و بودجه، و دیگر نهادهای ذی‌ربط نیز مسئولیتی مستقیم در این زمینه دارند. زمان تصمیم‌گیری جدی فرا رسیده است.»